sexta-feira, 1 de outubro de 2010

PRAIA BRANKA III

Terra d tradison kultural mut antig d “Lume n`ar” d MASELA (expesie d extinsaun), e un SIDAD-NASAUN, sinpatiku i akulhedor, d Republika Federadu d Saninklau (RFS), situod na inkosta usidental d Top Matinhu i d Top MoK, Kunstituid pa Bardeja, KRUZ, Stret, LAJA, Lonb(u) Miment(i), SPONBA, Fundu Kurral, Olt Kantrera, Mei(u), Fundura, Fund(u) Pamada, Txanzinha (zona d xpansaun) i Barril (Uzu Kapiaun), pruvavelment fundod pa algun navegador d Praia d Santa Monika d Bubista.

Dpois d dzintegrasaun d konselhu Unifikadu d Saunikulau, PB foi aneksod na Kunselh d Tarrafal d Saniklau (Lei nº 67/VI/2005). Na atu d asinatura d es “Paktu d Aneksasaun”, pa se pasadu storiku, PB indijita António Lopes Soares pa Prezidensia d Komisaun Instalador d KTS, mas tard sufragod/lejitimod na urna, na disputa ma João Freitas (ot praiabrankianu tanbe parent d Olisantu) d lista d MpD.

Inpurtant puvuod d kosta uest d ilha d SN, otrora, PB tinha un papel d destak, inkluziv stev pa ser fregezia d rejion uest. Na 1885, el benifisia da kes primer Skolas-Rejias d kulonia. Foi tanbe un inpurtantisimu sentr d atividad pekuariu k, inflisment, kei na dekadensia, pa falta d insentivu/subsidiu d guvernus Kabverdian (kulunial i neonasional) na setor primariu (agrikultura, pekuaria i peska). Sen arma (traboi) pa subrevive, (i)migrason foi un saida inkuntrod. Sanvisent, Djadsal, Bubista, Praia, Santume, Merka, Purtugal, Ulanda, Italia, Spanha i Tarrafal – tud es li foi distin d es kunpatriotas praiabrankianu. Kunsekuensia d migrason, pupulasaun rezident diminui signifikativament. Na 2006, populason era d 479 distribuid pa 105 agregadu. Na 2010, un lijer subida (kunsulta sensu d 2010 o rezist d Electra), devid a retorn pa Terra dpois d kunpriment d misaun na imigrasaun.

Praia Branka e un sidadinh rural d arkitetura antig i mudern, ku kazas fet d materia-prima lukal i barot i d material inpurtod i, jeralment, pintod d koris bronk i azul (portas i janelas), d ruas stret (parsid k Stanxa-Vila d Arbera Brava), kalsitod k “paralelu” d bazaltiku. Avenida Sanjon (pasarelu d desfil d Kola Sanjon) ta liga Laja na Greja d N/S d Karm (kandidat a fregezia desd 1885) i “Pont d Unidad” ta entri Krus i Sponba. Laja, Sponba i Kruz, prinsipal sentru urbanu d sidad mas linp d “Nason Vensidor”, so kunparod ma Sidad d San Flip na Fog.

Na dfeza d infiltrason idiolojiku d terrurismu d glubalizoson, natureza servi-l d un bnit relevu prutetor (Izersitu Vermelhu d Rezistensia - IVR), kunstitud pa Morru, Bokarbera, Kin da Surna, Furkinha, Top Matinhu, Top Mok, Migel Ninha, Kanal d Pardal, Top Nha Kanja, Sinda Larga i Kubadinha, banhod, na marja skerd, pa riu d Aga d Baka i, na lod dreita, pa riu d Sponba. Trindadi (Postu d Mandu) d Stadu Maior (Top Matinh, Top Mok i Morru) d Dfeza Sirkular IVR ta lukalizod na Laja/Meiu.

Riu d Aga d Baka i riu d Sponba (antigament pulmon d PB) ta nixse na Top Matinh i na Top MoK, respetivament. Solidariament, es dois irmon jemiu ta murre fugod na Bokarbera anbrasod na kunpanher. Pa kastig d Forsa Superior o paternidad inrespunsava d Stadu d Uniaun Federadu d Republika d Kabu Verdi, sta k dent kaskod (pedra ma pedra) ta guarda pa un milagr d Nusenhor.

Reivendikason d Titulu d Bilas i d Sidadis sta na Moda, PB pa si storia d gloria, na pasadu, influinsiod pa Santa Maria i Sparg d Djadsal i Salrei d Bubista, kei nes armadilha stratejiku d kriason d sidads, anunsiand se intensaun d kandidata pa sidad d verdad. Pa rializason d es sonh, un grup d spirtinhs praiabrankianu (rezident i na diaspora) liderod pa kapton d pruvinsia, Orlando d nha Beta, asesurod pa spesialistas nasiunal i stranjer, finansiod pa “Pro-Sidads” d Kabu Verdi, USLP i Konfederason Internasiunal d Sidads d Nasons Unidu (KISNU), sta na terren ta prepara prujet d kandidatura d Nasaun-Praia Branka Sidad, pa prezinta na guvern d “Kab Verd-Nason Vensidor” d lejislatura d 2011. “Propraia, Promindel, Proterra, Pro-SDTIBM, Prosantamaria i Prosparg karinha es inisiativa revulsionariu, ma guvernu d Praia Maria dja isga fora d jog k un ixpidient pulitiku pa limita inisiativa d “Muviment Pro-Sidad” d mund ruralizod.

D identifikasaun d rekizitu izijid pa lei d guvernu d Praia Maria (ixpidient d kunsensu pulitiku d bipularizason) sima terrenu i alma d povu (jent, lingua, kultura i tradison), kumisaun Pro-Sidad d Praia Branka dja virifika alguns kundison kriod i ots inda pa realiza, kunstant na plataforma ileitural d KTSN (ka e sr. Prezident SAL?):
Idifisiu publiku i privod d arkitetura antig i mudern (kulinial i nasiunal);
Red d iletrisidad i d aga putavel d kualidad sertifikod pa INIAKV;
Saneamentu (rekolha d lix na domisiliu), red d sgot i d tratament d aga reziduais (arrank previst pa primer trimestr d 2011) i aterru sanitariu pa tramentu lix toksiku(inaugurasaun previst pa 2014);
Ruas i avenida “Sanjon” kalsitod na rigor anbiental;
Sentr susial, “sentr d saud” d nivel 3 ku anbulansiai farmasia;
Bonk d Pov, Telefon (fiks i telefuninh), internet d banda largod, TV kabu i telesentru;
Red rodoviariu d primer jerason i transport publik i privod, “Pont Unidad” i barraja na “Boia” (prujetod pa 2012);
Sinpter k rua nunbrod, red d aga pa rega d jardin, park vedod pa korr inpurtod;
“Stadiu d Futbol Orlando” d kabel puxtis, “Pulidispurtiv“ d seu abert, “prasa” Paulino Vieira“ i tranpulin i skada metaliku na Bokarbera;
Insinu infantil, primariu (IBI), sukundariu i superior (fora), biblioteka anbulant;
Instituisons relijioz: Kaza Resionalista Rejional (Praia Branka, Tarrafal, Arbera Prata i Fragata), Greja Katolika i Nazarenu;
Manifestasons kultural: Kola San Jon (mas grand d RFS), Santa Krus, N/S d Karm i Pipitinha (festa d imigrant na Barril d 2/2 on) i Festival d Bokarbera.

Praia Branka tanben pari figuras sima Armando Zeferino Soares (autor d “SODAD D NHA TERRA SANINKLAU”), Paulino Vieira, Morgadinhu, Olavo, Orlando d nha Beta, Djak Papax, Beba, Djodja Xika, Pedsaia, Maifina, bandirods mirkon, tanburers ( Mane Jul, Niklau,Jaimi,etc), koladors i kuladeras d kola(Marilene i Stefania),...

Na setor primariu (APP), na anbitu d luta kontra pubreza, sta un prujet d “Mula Preta” inkadjod na Kanbra Munisipal, ta garda finansiament d guvern federal d praiamaria pa kunkratiza sonhu d “praiabrankianus” nes setor.

Pa termina, no ta pdi snhor Prezident d KTSN pa ser mas firm ma sr. guvern d republika pa kuida d part k ta tukal (idifisius publikus, konservasaun d arbera, diks, ponts i barrajas, stradas, kaminh d mula d Praia Branka/Fragata, traboi publik, i ...) i pa linbra d UNRRA “kuntrot” fet ma pov d Praia Branka k sta kaminha na pasu baka. Pa mas sklaresiment, kunsulta “Vox d Sidadania” d Olisantu publikod na Liberal i dirijidu pa guvern d “AMOR A TERRA”.

Obrigadu KMTSN, ex-suldad Praia Branka i soldadu Rendy d 2º RM d Sal pa kulaburason.

Na prosimu i ultimu nunbr d Praia Branka 42 on dpois, Praia Branka I (vers).

Vagaun 9 d Forsarea, 31 d agost d 2010

Na Lingua Nasional, kada pingu un baldi!
Antoniu Santiagu Oliveira - Olisantu
CapAM(Ref)00016175
Tel:(238)2411827;Mov:9937349
Email:oliversan3@hotmail.com
http//:olisanto3-natelisa.blogspot.com