Rejionalizason i asimetria24 Junho 2014
Rejionalizason ta ben asentua asimetria entri ilhas. Kuantu maior for autonomia i/o desentralizason, maior ta ser ritmu di aumentu di es dezigualdadi. N ta ben fundamenta es afirmasons!
Maioria smagador di funsionarius ka ta trabadja fizikamenti na servisus sentral di Stadu – es sta spadjadu pa tudu Kabu Verdi. Asin, desentralizason ka ta ben traze un redistribuison radikal di atuais funsionariu entri ilhas.
Defensoris di rejionalizason ta alega ma el ka ta ben aumenta kustu di funsionamentu di Stadu. Nton ka ta ben ten aumentu di funsionarius nen diminuison di dizenpregu.
Nos inpostus ten stadu ta kubri so serka di 10% di investimentus publiku. Kes otu 90% e esensialmenti popansa externu (ajuda publiku i enprestimu).
Relasons internasional ta kontinua ku Governu Sentral ki ta kontinua ta ten se prugrama di atividadi sufragadu atraves di eleison lejislativu. Istu e, Governus Pruvinsial ka ta ben manda na Governu Sentral...
Maior desentralizason signifika ma un numeru maior di setoris statal ta fika na dependensia di pruvinsias ki ta ben ten menus kapasidadi pa mobiliza popansa externu.
Maior autonomia pulitiku ta signifika ma kada ilha ta fika ku un persentajen maior di rikeza (inpostus) ki el ta jera, istu e, menor ta ben ser solidariedadi nasional.
Si, pa konpostura, desentralizadu administrason fiskal, isu ta ben autarkiza nos ekonomia – pa izenplu, Santiagensis ka ta kontinua ta kunpra produtus di enprezas sediadu la Sanvisenti pagandu inpostus ki Sanvisentinus ta fika ku el. Isu ta ben signifika sizon di enprezas nasional ezistenti o kriason di enprezas ku mesmus objetu di atividadi li na Santiagu...
Merkadu di Kabu Verdi interu, dja e dja pikinotinhu. Ti ki nu satadja-l, go ki el ta bira mikroskopiku; go ki nos enprezas ta bira menus rentavel; go ki es enprezas ta faze menus investimentus, ta kria menus enpregus...
Kes ilha ku menus vantajens konparativu i menus inpostus, peranti enfrakesimentu di solidariedadi nasional i di mobilizason di popansa externu, ta fika kada bes mas pa tras en relason a kes ilha ku mas vantajens konparativu i mas inpostus.
Rejionalizason signifika kada un manda na se kabesa, mas tanbe el signifika kada un SUSTENTA se kabesa. Rejionalizason signfika reforsu di prinsipiu “kada un pa se kabesa i Deus pa nos tudu”. Pabia nos ilhas ka ten mesmu kapasidadi di jera rikeza nen, ipso facto, mesmu kapasidadi di investimentu, ritmu di dezenvolvimentu di kada ilha ta ben ser diferenti, anpliandu asin asimetria entri ilhas.
So ku reforsu di solidariedadi nasional, e ki e pusivel mitiga asimetria entri ilhas. Reforsu di solidariedadi nasional so e pusivel atraves di Governu Sentral – atraves di sentralizason di inpostus i di popansa externu i ses redistribuison non sigundu kontributu di kada ilha, mas sin sigundu pulitika di konbati di asimetria.
Ka e pur akazu ki Sanvisenti e ki sta mas ardigadu ku rejionalizason. Foi la ki konsentradu grandi parti di investimentus publiku enprezarial na 1º Republika trokadu enton pulitika di promoson di polus di dizenvolvimentu...
Na 1991, nu opta pa kapitalismu. Na kapitalismu, kenha ki ta kria enpregus, e kapitalistas. So ki nos kapitalistas e tudu fobadu. Istu e, nu disidi faze omeleti sen ovus.
Sanvisenti stevi sekulus sen algen trokadu falta di vantajens konparativu pa kes epuka la (sekulus XV a XVIII). Na sekulu XIX, Sanvisenti subi trokadu karvon. Na altura, ka tenba mas desentralizason ki oji. Alias, na inisiu di se prugresu, Sanvisenti era administrativamenti DEPENDENTI di konselhu di Santu Anton. Sanvisenti komesa dixi na sekulu XX ku substituison di karvon. Foi na dekada di 60 di sekulu XX ki Sérgio Frusoni faze puema “Un ves, Sonsent era sab”... Ka foi na 2012, nau! Piora dinamismu di Sanvisenti dezignadamenti: konstruson di portus internasional na otus ilha, retrason di Stadu di ekonomia i liberalizason di inportason.
Autarkizason di nos ekonomia ta ben enfrakese inda mas dinamismu di Sanvisenti pois grandi parti di enprezas nasional sta sediadu la.
Investidoris externu ka ta muda direson di ses investimentus trokadu rejionalizason. E es investidoris ki ta dita dinamismu di nos ekonomia na futuru imediatu.
Na nves di rejionalizason, Stadu debe kria enprezas pa konbate dizenpregu peranti konprovadu insufisienti kapasidadi di nos kapitalistas na jera enpregus. Dipos di kria-s, Stadu ta privatiza-s. Stadu ten maior kapasidadi di mobiliza popansa externu. Privatizason atraves di venda di asons, ta forsa asosiason entri kapitalistas i entri es i pikenus aforador.
Sobri rejionalizason, dja N publika mas 6 artigu. Link enkurtadu di nha 6º artigu, e http://tinyurl.com/pvlmova . Link enkurtadu di nha 5º artigu, e http://tinyurl.com/l7hso4v . Leitor pode txiga kada un di kes otu 4 artigu pois ses links sta retroativamenti i susesivamenti indikadu na primeru paragrafu di kada un di es artigus, di 4º artigu (kuju link enkurtadu e http://tinyurl.com/kjonssz) ti 2º artigu.
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
marciano_moreira@yahoo.com
