terça-feira, 5 de maio de 2009

ALUPEC

Alfabetu ALUPEC e kunpost pa siginti letras i digrafus:

A,B,S,D,E,F,G,I,J,DJ,L,LH,M,N,NH,O,P,K,R,T,U,V,X,TX,Z

2 comentários:

marciano moreira disse...

BU SABEBA MA, PA SKREBE NOS LINGUA, GOVERNU DJA LIBERTA-NU DI DIKORA?

Ku 3 konhesimentu so, dja bu pode komesa oji me ta uza alfabetu kabuverdianu ofisial, sen nesesidadi di dikora modi ta skrebedu nenhun palavra i sen medu di da baraka na skrebe nenhun palavra, pabia ku es alfabetu nos Governu ta autoriza-nu skrebe kada son so di 1 manera na kualker palavra. Alfabetu ki nos Governu dja aprova (Dekretu Lei nº 67/98, di 31/12, na 5º Suplementu (1)) ta sirbi pa skrebe tudu varianti di nos lingua – di Santu Anton ti Brava. Es alfabetu libertador, ki konxeda pa sigla ALUPEC (Alfabeto Unificado para a Escrita do Cabo Verdiano), ta prendedu na 1 pajina so (istu e, ta prendedu faxi), pabia el ten 3 sinplifikason inportanti:

I) Ka ta ezisti letra matxa-femia, istu e, letra ku mas di un son so pa trapadja mininus kabesa. Pur ezenplu: G ten son di G di galinha na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu le G asves sima G na galinha, asves sima J na girafa; O ten son di O di obra na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu le O asves sima O na obra, asves sima U na gato; S ten son di S di subida na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu le S asves sima S na subida, asves sima X na misto, asves sima Z na rosa; X ten son di X di xaropi/xarop (2) na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu le X asves sima X na xeren, asves sima C na próximo, asves sima KS na flexão, asves sima Z na êxito; Z ten son di Z di zaragata na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu le Z asves sima Z na zelador, asves sima X na nariz.

II) Ka ta ezisti son ku txeu maridu, istu e, son ki pode skrebedu ku mas di un letra so pa konfundi kriansas kabesa. Pur ezenplu: son J di jeito ta skrebedu so ku J na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu uza: asves J na jeito, asves G na geral; son K di karate ta skrebedu so ku K na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu uza: asves K na kamoka, asves C na cubo, asves Q na quarta; son S di santa ta skrebedu so ku S na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu uza: asves S na sala, asves C na cidade, asves Ç na praça, asves SS na passada, asves X na máximo, asves Z na luz; son X di xerifi/xerif ta skrebedu so ku X na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu uza: asves X na xaropi, asves CH na chama, asves Z na cruz; son Z di zebra ta skrebedu so ku Z na tudu palavra – istu e, ka ta permitidu uza: asves Z na zeru, asves S na fase, asves X na exame.

III) Letra C mandadu di volta pa Lisboa (djuntu ku se rabu Ç, maridu CH, fidju TCH i primu Q), pabia na purtuges letra C e kanpion na xatia garotus kabesa: sima nu odja na kes 2 alinia anterior, alen di C ser un letra matxa femia (el ten asves son di S, asves son di K, asves son di Q), pa kaba mata, C e maridu di son S ki ten txeu otu maridu (C, Ç, S, SS, X i Z). Letra C mandadu txupa limon!

ODJA IZENPLUS NA PROSIMU KOMENTARIU

Spadja es noba!

Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
_______
(1) Governu torna aprova-l, des bes, ku karater definitivu i nomi alfabetu kabuverdianu, atraves di Dekretu-Lei nº 8/2009, di 16 di Marsu di 2009.

(2) Kes palavra ki ta ben dipos di / sta skrebedu na otus pronunsia. Lenbra: sima bu ta pronunsia un palavra na bu varianti, asin bu ta skrebe-l.

marciano moreira disse...

IZENPLUS

(SKRITA KALAPITXADU (1) = SKRITA SIGUNDU ALFABETU OFISIAL):

acção de graça = ason/asãu di grasa // actividade de mãe = atividadi/atividad di mai/mãi // baptisado histórico = batizadu istoriku // cabeça quente = kabesa kenti/kent // caminho longe de sucesso = kaminhu lonji di susesu // camisa cinzento = kamiza sinzentu // casa cu higiene = kaza ku ijieni/ijien // centro de praça = sentru di prasa // céu santíssimo = seu santisimu // chama olímpico = xama olinpiku // chefe de tropa = xefi/xef di tropa // cidade de silêncio = sidadi/sidad di silensiu // contente cu nascimento = kontenti/kontent ku nasimentu // copo sima cubo = kopu sima kubu // coraçom /coração feliz = kurason/kurasãu filis/flis // da cem flexon/flexão = da sen flekson/fleksãu // djuga cheque = djuga xeki/xek // enxame cheio de força = enxami/enxam xeiu di forsa // execução = izikuson // gato e gelo = gatu i jelu // gente sem jeito = jenti sen jeitu // hora de contacto = ora di kontatu // horta generosa = orta jeneroza // isolamento geral = izolamentu jeral // julho início de aságua = julhu inisiu di azagua // leme de barco = lemi/lem di barku // lençol de cama = lensol di kama // luz de cruz = lus di krus // mesa rico de êxitos = meza riku di ezitus // pachenxa sem fim = paxenxa sen fin // passada de home = pasada di omi/om // pescoç de girafa = piskos di jirafa // procissão de hoje = prusison/prusisãu di oji // próximo parage = prosimu paraji // quando N bem = kuandu N ben // quarto exame isento = kuartu izami izentu // sempre necessário = senpri/senpr nisisariu // sentinela sem sentido = sentinela sen sentidu // siciliano noctívago = sisilianu noktivagu // sigilo profissional = sijilu prufisional // sineta de cinema = sineta di sinema // també e tanto = tanbe i tantu // tchapo tchocoleta = txapu txokoleta // tchiga li cretcheu = txiga li kretxeu // tchuba tchobe bedjo = txuba txobe bedju // tchupa limom/limão = txupa limon/limãu // tem nariz feio = ten naris feiu // tempo de tentaçon/tentação = tenpu di tentason/tentasãu // tomba de tontura = tonba di tontura // um, dôs, três, partida ! = un, dos, tres, partida ! // umbral de porta = unbral di porta // unta um óleo = unta un oliu // voz de sociedade = vos di sosiedadi/sosiedad // xeque de Arábia = xeki/xek di Arabia ///

Pode gravadu, di grasa, ku 1 klik so, regras di alfabetu kabuverdianu ofisial na site www.kauberdi.org/alupec.pdf o na site http://alupec.kauberdi.org/decreto-lei-67-98.html

Spadja es noba!

Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
_______

(1) Kalapitxadu = tudu patxipatxidu = sen lojika = ki ta obriga-bu dikora = ki ta po-bu pasa mal ti ki bu da baraka.